Znikające miasto: plac Kościuszki – wykład Anki Bieliz i Kuby Żarego.

W 2024 kontynuujemy w Barbarze cykl wydarzeń pod hasłem ZNIKAJĄCE MIASTO! Nowością w programie są wykłady poświęcone charakterystycznym dla Wrocławia placom, ich znikaniu oraz przemianom. W maju w roli głównej wystąpi plac Kościuszki.

Teren dzisiejszego placu Kościuszki aż do początku XIX wieku był niemal niezabudowany. Przełomowy okazał się dla niego moment zajęcia miasta przez wojska napoleońskie, w wyniku którego Hieronim Bonaparte zarządził rozbiórkę otaczających Stare Miasto murów miejskich. Konsekwencją defortyfikacji był dla Wrocławia stopniowy rozwój przedmieść, które stały się polem do szeroko zakrojonego działania dla XIX-wiecznych urbanistów.

Wyznaczony na planie kwadratu według francuskich i niemieckich wzorców ówczesny Tauentzienen Platz w latach 40. XIX wieku zaczęto zapełniać eleganckimi kamienicami i budynkami użyteczności publicznej, które były zróżnicowane w formie i funkcji oraz miały zacierać złą sławę terenu jako „zagadki magistrackiej” o niewiadomym przeznaczeniu.

W latach 60. powstały tu aż dwa hotele, a w 70. dwie ostatnie kamienice zamknęły wolne parcele zabudowy. W kolejnych dekadach jedne kamienice rozbudowywano, a inne rozbierano, by zrobić miejsce dla m.in. Banku Drezdeńskiego.

Największa przedwojenna zmiana architektoniczna na placu zaistniała na przełomie lat 20. i 30. XX wieku, kiedy północno-wschodnia pierzeja terenu została wyburzona pod Dom Handlowy „Wertheim”. Bombardowania II wojny światowej doprowadziły do zniszczenia niemal całej zabudowy placu.

Opustoszałe i oczyszczone z gruzów działki zostały przeznaczone pod budowę Kościuszkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej, która „wyrastała” w latach 50. na podobnym do przedwojennego planie. Od tamtego czasu założenie urbanistyczne nie zmieniło swojej postaci, przekształceniu ulegają tylko remontowane elewacje i wnętrza budynków.

W trakcie wykładu Anki Bieliz i Kuby Żarego, którzy tej przestrzeni regularnie przyglądają się od 2014 roku (projekt „Ultrakrótka pamięć miejska”), prześledzimy nakładające się na siebie na powierzchni 19 hektarów – idee architektoniczne i urbanistyczne, historie, legendy oraz warstwy pamięci o przetaczających się przez plac wydarzeniach wagi ogólnomiejskiej, ale też państwowej.

O znikaniu i zmienianiu się placu Kościuszki opowiedzą:

• Anka Bieliz – animatorka, edukatorka i menadżerka kultury. Od 2017 do 2023 roku główna koordynatorka programu Mikrogranty Wrocławskiego Instytutu Kultury. Obecnie główna koordynatorka ds. kompetencji i badań w WIK oraz Dyrektorka Programowa Festiwalu Filmów o Mieście i Architekturze MIASTOmovie. Zwolenniczka „Wrocławia osiedlowego”, otwarta na wszelką współpracę międzysektorową. „Rekreacyjnie” poszukuje kostek polskich do obfotografowania (profil na portalu Instagram @kostka_polska) oraz co ciekawszych przykładów wrocławskich śródmiejskich plomb (które dokumentuje na IG @plombowanie).
• Kuba Żary – dziennikarz, kurator działań artystycznych, rzecznik. Kierownik działu komunikacji i promocji Wrocławskiego Instytutu Kultury, redaktor naczelny „Wrocławskiego Niezbędnika Kulturalnego”. Kurator wystaw i projektów artystycznych poświęconych w szczególności problematyce miejskiej. Członek rady programowej Festiwalu Filmów o Mieście i Architekturze MIASTOmovie oraz rady artystycznej Wrocławskiej Fundacji Filmowej.