Głos miast o kulturze

Pan Włodzimierz Czarzasty
Pan Szymon Hołownia
Pan Władysław Kosiniak-Kamysz
Pan Donald Tusk

Szanowny Panie Premierze,
Szanowni Państwo, Liderzy i Liderki Opozycji Demokratycznej,

wyrażamy ogromną radość z decyzji podjętych przez Polki i Polaków podczas wyborów parlamentarnych 15 października i gratulujemy Państwu tak wysokiego mandatu zaufania i uzyskania większości parlamentarnej pozwalającej sformułować rząd.

W obliczu zmian oczekiwanych przez samorząd oraz środowisko ludzi kultury, chcielibyśmy przedstawić stanowisko Koalicji Miast dla Kultury w sprawach dla tego sektora najważniejszych oraz zadeklarować gotowość do wspierania Ministra/y Kultury i jego/jej otoczenia istotną wiedzą i doświadczeniem samorządów, które reprezentujemy.

Nie trzeba nikogo specjalnie przekonywać, że rządy Prawa i Sprawiedliwości, poprzez obecny w mediach publicznych przemysł pogardy, używanie narzędzi polityki kulturalnej do indoktrynacji i budowania głębokich społecznych podziałów, spowodowały zapaść w wielu obszarach kultury. By przywrócić środowisku ludzi kultury ich godność, a samej kulturze należne jej funkcje artystyczne i społeczne, w ramach misji tworzenia nowego rządu, należy poświęcić jej uwagę szczególną, a zarządzanie resortem kultury powierzyć osobie, która obok silnego mandatu politycznego będzie w stanie rozwiązać nabrzmiałe problemy sektora oraz odbudować dialog ze środowiskiem kultury i samorządami.

Należy podkreślić, że aż 80,8% środków na kulturę w Polsce ulokowanych jest w samorządach, z czego większość pozostaje w dyspozycji samorządowych instytucji kultury. Kultura przetrwała ostatnie lata i miała wpływ na wybory Polek i Polaków w dużej mierze dzięki zabiegom i praworządności samorządów, podejmujących odpowiedzialność w obszarach znajdujących się poza wsparciem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jest to jednak coraz trudniejsze.

Systemowe osłabienie finansów samorządów, którego doświadczają one w ostatnich latach, jest istotną bolączką także dla sektora kultury. Zmniejszenie udziału samorządów w przychodach z podatków, wzrost ogólnych kosztów prowadzenia działalności, w tym drastyczny wzrost kosztów mediów. Palącą kwestią pozostaje kwestia niskich wynagrodzeń w sektorze kultury i nasilający się odpływ wykwalifikowanych kadr. Samorządy nie są w stanie zapewnić wystarczająco wysokich środków choćby na bieżące finansowanie sektora i jego różnorodności. Wszystko to prowadzi do stanu systemowej zapaści pola kultury. Potrzebujemy pilnych i mądrych działań.

Reprezentujemy Koalicję Miast dla Kultury powstałą w 2014 roku we Wrocławiu, kiedy to Wrocław zaprosił do współpracy inne miasta-kandydatów w konkursie o prestiżowy tytuł Europejskiej Stolicy Kultury. W konsekwencji, po raz pierwszy w historii programu, współpracę podjęły miasta konkurujące o ten tytuł: Wrocław, Gdańsk, Katowice, Lublin, Łódź, Poznań i Szczecin, do których następnie dołączyły Warszawa oraz Kraków. Od dziewięciu lat Koalicja jest platformą wymiany poglądów i doświadczeń w rozwoju kultury w samorządach lokalnych. Prowadzi projekty badawcze, spotyka się w kwestiach związanych z relacjami samorząd-kultura, przedstawia swoje postulaty dla koniecznych reform systemu kultury w Polsce, zabiera głos w istotnych sprawach. Była ważnym głosem samorządów i sektora kultury w relacjach z Unią Metropolii Polskich, Związkiem Miast Polskich, Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Przez lata wspólnej pracy powstał silny think tank wymieniający się wiedzą w celu wzmacniania polityki kulturalnej w jej wymiarze pluralistycznym, demokratycznym, z uwzględnieniem prawa do różnorodności praw kulturalnych i form artystycznego wyrazu.

Działania na rzecz reform obecnego systemu organizacji i finansowania sektora kultury były wielokrotnie podejmowane przez Koalicję w kontakcie z Ministerstwem Kultury podczas licznych konferencji i spotkań eksperckich. Tuż przed wyborami z inicjatywy Koalicji Miast odbyła się konferencja „Kultura (w) Przyszłości”, podczas której przedstawiliśmy stanowiska ekspertów i osób na co dzień zajmujących się tworzeniem polityk miejskich i zarządzaniem w kluczowych obszarach, w tym stanowisko Koalicji.

W toku swojej działalności Koalicja zaproponowała wiele rozwiązań, które mogą stać się elementami planu działań nowego Ministra/y Kultury, a wśród nich:

• propozycje rozwiązań do ustaw: o prowadzeniu i organizowaniu działalności kulturalnej; pożytku publicznym i wolontariacie; ochronie zabytków i opiece nad zabytkami; o samorządzie;
• wytyczne do powstawania tzw. Społecznych Instytucji Kultury, działających na styku społeczeństwa obywatelskiego i samorządowych instytucji kultury, a także do wzmocnienia mechanizmów wsparcia dla organizacji pozarządowych;
• uzgodnienia dot. ustawy o statusie artystów – z drobnymi zmianami wypracowany model powinien być procedowany niezwłocznie przez nowy Parlament – tej sprawie powinien zostać nadany priorytet;
• mechanizmy decentralizacji kultury na poziom samorządów dzięki ustaleniu sposobów jej trwałego finansowania, np. za pomocą obowiązkowej subwencji na zadania w obszarze kultury czy utworzenia celowego Funduszu Kultury na wzór niemiecki lub brytyjski;
• rozwiązania dla kultury w rozwoju regionalnym, w tym rozwoju kultury w gminach i powiatach;
• propozycje zmian finansowania oraz uspołecznienie systemu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami;
• wskazania dla działań w obszarze edukacji i animacji kulturowej.

Nie ulega wątpliwości, że wyczekiwana zmiana władzy w Polsce to dla kultury wielka szansa, której nie wolno nam zmarnować. Dla nowego kierownictwa Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego odzyskanie równowagi i stabilności świata kultury, a także odbudowanie zaufania i dialogu z ludźmi kultury i samorządami będą podstawowymi wyzwaniami. Współpraca z Koalicją Miast jest propozycją, jaką składamy u progu formowania się nowego rządu. Chcemy być partnerami dla powstania „mapy drogowej na pierwsze 100 dni” w dialogu z nowym kierownictwem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Liczymy na Państwa odpowiedź i współpracę. Korespondencję prosimy kierować na adres Wrocławskiego Instytutu Kultury: sekretariat@instytutkultury.pl