Głos miast o kulturze
Jak istotna okazała się niezależność środowiska kultury dla wyniku wyborów? Zdaniem Koalicji Miast dla Kultury to głównie dzięki kreatywnym Polkom i Polakom oraz stanowiącym dla nich bezpieczną przystań samorządom udało się zmobilizować do obywatelskiej aktywności rekordową liczbę wyborców – zwłaszcza tych, którzy doceniają wartość wolności słowa i tworzenia.
Według zespołu Koalicji, który tworzą przedstawicielki i przedstawiciele dziewięciu polskich miast, niezwykła mobilizacja milionów Polek i Polaków jest legitymacją do istotnych zmian w polityce kulturalnej państwa, które zapobiegną wtórnym wstrząsom społecznym wywoływanym populizmem, ksenofobią i nacjonalizmem. Misji tej nie da się wykonać bez poprawy sytuacji twórczyń i twórców, zahamowaniu centralizmu poprzez partnerską współpracę z samorządami oraz priorytetowe traktowanie edukacji kulturowej przez władze państwowe.
Aktywność Koalicji Miast sięga 2014 roku, kiedy to po raz pierwszy w historii miasta ubiegające się o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury postanowiły już po ogłoszeniu wyników konkursu przekuć to doświadczenie w stałą współpracę. Do udziału w programie Wrocław zaprosił partnerów z całego kraju: Gdańsk, Katowice, Lublin, Łódź, Poznań i Szczecin. Obecnie Koalicja Miast w składzie poszerzonym o Kraków i Warszawę jest platformą wymiany doświadczeń polskich samorządów i instytucji.
Zapraszamy do zapoznania się propozycjami działań, zawartymi w liście Koalicji Miast dla Kultury do liderek i liderów sił demokratycznych. Zachęcamy także do kontaktu z jego sygnatariuszkami i sygnatariuszami.
Kliknij tutaj, aby przeczytać treść listu Koalicji Miast dla Kultury
Pan Włodzimierz Czarzasty
Pan Szymon Hołownia
Pan Władysław Kosiniak-Kamysz
Pan Donald Tusk
Szanowny Panie Premierze,
Szanowni Państwo, Liderzy i Liderki Opozycji Demokratycznej,
wyrażamy ogromną radość z decyzji podjętych przez Polki i Polaków podczas wyborów parlamentarnych 15 października i gratulujemy Państwu tak wysokiego mandatu zaufania i uzyskania większości parlamentarnej pozwalającej sformułować rząd.
W obliczu zmian oczekiwanych przez samorząd oraz środowisko ludzi kultury, chcielibyśmy przedstawić stanowisko Koalicji Miast dla Kultury w sprawach dla tego sektora najważniejszych oraz zadeklarować gotowość do wspierania Ministra/y Kultury i jego/jej otoczenia istotną wiedzą i doświadczeniem samorządów, które reprezentujemy.
Nie trzeba nikogo specjalnie przekonywać, że rządy Prawa i Sprawiedliwości, poprzez obecny w mediach publicznych przemysł pogardy, używanie narzędzi polityki kulturalnej do indoktrynacji i budowania głębokich społecznych podziałów, spowodowały zapaść w wielu obszarach kultury. By przywrócić środowisku ludzi kultury ich godność, a samej kulturze należne jej funkcje artystyczne i społeczne, w ramach misji tworzenia nowego rządu, należy poświęcić jej uwagę szczególną, a zarządzanie resortem kultury powierzyć osobie, która obok silnego mandatu politycznego będzie w stanie rozwiązać nabrzmiałe problemy sektora oraz odbudować dialog ze środowiskiem kultury i samorządami.
Należy podkreślić, że aż 80,8% środków na kulturę w Polsce ulokowanych jest w samorządach, z czego większość pozostaje w dyspozycji samorządowych instytucji kultury. Kultura przetrwała ostatnie lata i miała wpływ na wybory Polek i Polaków w dużej mierze dzięki zabiegom i praworządności samorządów, podejmujących odpowiedzialność w obszarach znajdujących się poza wsparciem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jest to jednak coraz trudniejsze.
Systemowe osłabienie finansów samorządów, którego doświadczają one w ostatnich latach, jest istotną bolączką także dla sektora kultury. Zmniejszenie udziału samorządów w przychodach z podatków, wzrost ogólnych kosztów prowadzenia działalności, w tym drastyczny wzrost kosztów mediów. Palącą kwestią pozostaje kwestia niskich wynagrodzeń w sektorze kultury i nasilający się odpływ wykwalifikowanych kadr. Samorządy nie są w stanie zapewnić wystarczająco wysokich środków choćby na bieżące finansowanie sektora i jego różnorodności. Wszystko to prowadzi do stanu systemowej zapaści pola kultury. Potrzebujemy pilnych i mądrych działań.
Reprezentujemy Koalicję Miast dla Kultury powstałą w 2014 roku we Wrocławiu, kiedy to Wrocław zaprosił do współpracy inne miasta-kandydatów w konkursie o prestiżowy tytuł Europejskiej Stolicy Kultury. W konsekwencji, po raz pierwszy w historii programu, współpracę podjęły miasta konkurujące o ten tytuł: Wrocław, Gdańsk, Katowice, Lublin, Łódź, Poznań i Szczecin, do których następnie dołączyły Warszawa oraz Kraków. Od dziewięciu lat Koalicja jest platformą wymiany poglądów i doświadczeń w rozwoju kultury w samorządach lokalnych. Prowadzi projekty badawcze, spotyka się w kwestiach związanych z relacjami samorząd-kultura, przedstawia swoje postulaty dla koniecznych reform systemu kultury w Polsce, zabiera głos w istotnych sprawach. Była ważnym głosem samorządów i sektora kultury w relacjach z Unią Metropolii Polskich, Związkiem Miast Polskich, Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Przez lata wspólnej pracy powstał silny think tank wymieniający się wiedzą w celu wzmacniania polityki kulturalnej w jej wymiarze pluralistycznym, demokratycznym, z uwzględnieniem prawa do różnorodności praw kulturalnych i form artystycznego wyrazu.
Działania na rzecz reform obecnego systemu organizacji i finansowania sektora kultury były wielokrotnie podejmowane przez Koalicję w kontakcie z Ministerstwem Kultury podczas licznych konferencji i spotkań eksperckich. Tuż przed wyborami z inicjatywy Koalicji Miast odbyła się konferencja „Kultura (w) Przyszłości”, podczas której przedstawiliśmy stanowiska ekspertów i osób na co dzień zajmujących się tworzeniem polityk miejskich i zarządzaniem w kluczowych obszarach, w tym stanowisko Koalicji.
W toku swojej działalności Koalicja zaproponowała wiele rozwiązań, które mogą stać się elementami planu działań nowego Ministra/y Kultury, a wśród nich:
- propozycje rozwiązań do ustaw: o prowadzeniu i organizowaniu działalności kulturalnej; pożytku publicznym i wolontariacie; ochronie zabytków i opiece nad zabytkami; o samorządzie;
- wytyczne do powstawania tzw. Społecznych Instytucji Kultury, działających na styku społeczeństwa obywatelskiego i samorządowych instytucji kultury, a także do wzmocnienia mechanizmów wsparcia dla organizacji pozarządowych;
- uzgodnienia dot. ustawy o statusie artystów – z drobnymi zmianami wypracowany model powinien być procedowany niezwłocznie przez nowy Parlament – tej sprawie powinien zostać nadany priorytet;
- mechanizmy decentralizacji kultury na poziom samorządów dzięki ustaleniu sposobów jej trwałego finansowania, np. za pomocą obowiązkowej subwencji na zadania w obszarze kultury czy utworzenia celowego Funduszu Kultury na wzór niemiecki lub brytyjski;
- rozwiązania dla kultury w rozwoju regionalnym, w tym rozwoju kultury w gminach i powiatach;
- propozycje zmian finansowania oraz uspołecznienie systemu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami;
- wskazania dla działań w obszarze edukacji i animacji kulturowej.
Nie ulega wątpliwości, że wyczekiwana zmiana władzy w Polsce to dla kultury wielka szansa, której nie wolno nam zmarnować. Dla nowego kierownictwa Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego odzyskanie równowagi i stabilności świata kultury, a także odbudowanie zaufania i dialogu z ludźmi kultury i samorządami będą podstawowymi wyzwaniami. Współpraca z Koalicją Miast jest propozycją, jaką składamy u progu formowania się nowego rządu. Chcemy być partnerami dla powstania „mapy drogowej na pierwsze 100 dni” w dialogu z nowym kierownictwem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Liczymy na Państwa odpowiedź i współpracę. Korespondencję prosimy kierować na adres Wrocławskiego Instytutu Kultury: sekretariat@instytutkultury.pl
Barbara Frydrych
Dyrektorka Biura Prezydenta ds. Kultury Urzędu Miejskiego w Gdańsku
Jacek Grudzień
Dyrektor Wydziału Kultury Urzędu Miasta Łódź
Anna Hryniewiecka
Dyrektorka Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu
Marcin Jasiński
Dyrektor Staromiejskiego Domu Kultury w Warszawie
Artur Jóźwik
Dyrektor Biura Kultury Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy
Michał Karapuda
Dyrektor Wydziału Kultury Urzędu Miasta Lublin
Dominika Kawalerowicz
Dyrektorka Wrocławskiego Instytutu Kultury
Marcin Kostaszuk
Zastępca Dyrektora Wydziału Kultury Urzędu Miasta Poznania
Rafał Koziński
Dyrektor Centrum Kultury w Lublinie
Justyna Makowska
Dyrektorka Wydziału Kultury Urzędu Miasta Poznania
Aldona Machnowska-Góra
Wiceprezydentka Miasta Stołecznego Warszawy
Katarzyna Olesiak
Dyrektorka Wydziału Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Miasta Krakowa
Robert Piaskowski
Pełnomocnik Prezydenta Krakowa ds. Kultur
Jacek Pluta
Zastępca Dyrektora Departamentu Spraw Społecznych Urzędu Miejskiego Wrocławia
Aleksandra Szymańska
Dyrektorka Instytutu Kultury Miejskiej w Gdańsku
Edyta Sytniewska
Naczelniczka Wydziału Kultury Urzędu Miasta Katowice
Bartłomiej Świerczewski
Dyrektor Departamentu Spraw Społecznych Urzędu Miejskiego Wrocławia
Piotr Zaczkowski
Dyrektor Instytucji Kultury Katowice Miasto Ogrodów im. Krystyny Bochenek